Vào tầm cuối tháng 2/2021 mình có đi dự đám tang một người họ hàng.
Trong thời gian tham dự, bên cạnh việc chia buồn và phụ giúp gia đình người họ hàng, mình để ý được mấy việc này về điều hướng người dùng. Nhân dịp lâu lắm mới viết lách một cái gì đó, xin mạn phép chia sẻ đôi dòng với mọi người.
Đầu tiên phải nói đến là phong tục trong đám tang. Khi có người đến viếng, họ sẽ phải đăng ký viếng trước. Thông tin đăng ký sẽ được ghi làm 2 bản, 1 vào cuốn sổ (chắc là sổ cái) để lưu lại. Bản còn lại sẽ được ghi vào 1 tờ giấy A5 trông như 1 cái phiếu. Sau khi đăng ký xong, bên gia chủ sẽ có người tới cầm phiếu và phong bì của người viếng cho vào 1 mâm lễ nhỏ (bao gồm hoa quả, hương…) và dẫn khách đi vào linh đường. Vào đến cửa linh đường sẽ có người nhận lại tờ phiếu kia và xướng tên khách đến viếng. Người nhà gia chủ - hôm đó do mình làm - sẽ đặt mâm hoa quả vào ban thờ, đưa cho khách 1 nén nhang để thắp hương vào bát hương ngay phía sau mâm hoa quả. Xong xuôi thì khách sẽ được mời ra uống nước, mâm lễ sẽ được đem trở lại bàn tiếp khách để chờ người tiếp theo.
Sự việc có thể sẽ cứ thế và chả có gì để nói nếu như mình không để ý đến cái bát hương. Vâng, là cái bát hương. Thường thì mâm lễ sẽ cao và che bát hương phía sau, chỉ đủ để nhìn thấy nén nhang. Lúc mình để ý đến thì thấy 1 việc là hầu hết các nén nhang được cắm đều lệch về bên phải của người cắm. Sau đấy mình có thử làm thí nghiệm và đếm được kết quả như này: 1. Để mâm lễ chính giữa: 11/12 lần mình để ý thấy khách cắm sang bên phải. 1 lần sang trái (người này thuận tay trái) 2. Để mâm lễ lệch sang bên phải: 7/10 lần mình thấy khách cắm sang trái và 3 lần còn lại bất chấp vòng cao tay qua mâm lễ để cắm hương vào bên phải. Khi muốn điều hướng người dùng, chưa tính đến yếu tố về văn hóa thì việc thiết kế cần phải tác động đến cả 3 yếu tố về suy nghĩ, nội tại, hành vi. Ở lần thử nghiệm thứ 2, mình đã cố tình làm cho mọi người khó cắm hương về bên phải bằng cách dịch chuyển mâm lễ hẳn sang phải và chừa ra 1 khoảng bên trái. Tuy nhiên trong quá trình thực hành việc cắm hương, có 3 người đã bỏ qua cản trở trên để thực hành theo bản năng cắm sang bên phải. Việc này dẫn đến một số tình huống khó khăn khi cắm hương: bị chạm vào que hương đang cháy (vì bên phải nhiều hương vào mâm lễ thì cao hoặc phải giơ tay cao hơn để cắm hương).
Bài học được rút ra lúc đấy của mình là thiết kế sản phẩm nên cân nhắc nhiều góc cạnh của con người hơn. Ví dụ như trên thực tế rất hay gặp khi thiết kế phần mềm, con người không phải máy móc nên dù sản phẩm có được thiết kế tốt như nào để điều hướng người dùng thì cũng sẽ có những người luôn nhảy ra khỏi phạm vi điều hướng đấy. Đây là lúc chúng ta cần những giới hạn rõ ràng hơn, ví dụ như các validation hay error message trên phần mềm, và các sự trợ giúp để người dùng có thể quay lại được đúng nơi họ nên đến nếu không muốn chịu rủi ro. Ví dụ như cho phép tiếp tục thanh toán khi quit luồng thanh toán hoặc nạp tiền. Nói vui thì mình có thể chặn lại "một cách thô bạo" là bảo khách cắm sang phía bên kia, hoặc đứng nhìn họ lúng túng tránh các que hương đang cháy để cắm được hương.
Ngoài ra, mình còn muốn share 1 case nữa nhưng chắc để lại post sau cho đỡ dài. Hẹn gặp lại mọi người vào post sau nhé.
Comments